سلوك و عبادت از دیدگاه نهج البلاغه

عبادت در اسلام

عبادت و پرستش خداوند يكتا و ترك پرستش هر موجود ديگر ، يكی از اصول تعليمات پيامبران الهی است ، تعليمات هيچ پيامبری از عبادت خالی‏ نبوده است .

چنانكه می‏دانيم در ديانت مقدسه اسلام نيز عبادت سر لوحه همه تعليمات‏  است ، چيزی كه هست در اسلام عبادت به صورت يك سلسله تعليمات جدا از زندگی كه صرفا به دنيای ديگر تعلق داشته باشد وجود ندارد ، عبادات اسلامی‏  با فلسفه‏های زندگی توام است و در متن زندگی واقع است .
گذشته از اينكه برخی عبادات اسلامی به صورت مشترك و همكاری دسته جمعی‏ صورت می‏گيرد ، اسلام به عبادتهای فردی نيز آنچنان شكل داده است كه متضمن‏ انجام پاره‏ای از وظايف زندگی است ، مثلا نماز كه مظهر كامل اظهار عبوديت است چنان در اسلام شكل خاص يافته است كه حتی فردی كه می‏خواهد در گوشه خلوت به تنهائی نماز بخواند خود به خود به انجام پاره‏ای از وظائف اخلاقی‏ و اجتماعی از قبيل نظافت ، احترام به حقوق ديگران ، وقت شناسی ، جهت‏
شناسی ، ضبط احساسات ، اعلام صلح و سلم با بندگان شايسته خدا و غيره مقيد می‏گردد .

از نظر اسلام هر كار خير و مفيدی اگر با انگيزه پاك خدائی توام باشد عبادت است ، لهذا درس خواندن ، كار و كسب كردن ، فعاليت اجتماعی‏ كردن اگر لله و فی الله باشد عبادت است .
در عين حال ، اسلام نيز پاره ‏ای تعليمات دارد كه فقط برای انجام مراسم‏ عبادت وضع شده است از قبيل نماز و روزه و اين خود فلسفه‏ای خاص دارد .

درجات عبادتها

تلقی افراد از عبادت يكسان نيست ، متفاوت است . از نظر برخی افراد عبادت نوعی معامله و معاوضه و مبادله كار و مزد است ، كار فروشی و مزد بگيری است ، همانطور كه يك كارگر ، روزانه نيروی كار خود را برای يك‏ كارفرما مصرف می‏كند و مزد می‏گيرد ، عابد نيز برای خدا زحمت می‏كشد و خم‏ و راست می‏شود و طبعا مزدی طلب می‏كند كه البته آن مزد در جهان ديگر به‏
او داده خواهد شد .

و همانطور كه فائده كار برای كارگر در مزدی كه از كارفرما می‏گيرد خلاصه‏ می‏شود و اگر مزدی در  كار نباشد نيرويش به هدر رفته است فائده عبادت عابد نيز ، از نظر اين‏ گروه ، همان مزد و اجری است كه در جهان ديگر به او به صورت يك سلسله‏ كالاهای مادی پرداخت می‏شود .

و اما اينكه هر كار فرما كه مزدی می‏دهد به خاطر بهره‏ای است كه از كار كارگر می‏برد و كارفرمای ملك و ملكوت چه بهره‏ای می‏تواند از كار بنده‏ ضعيف و ناتوان خود ببرد و هم اينكه فرضا اجر و مزد از جانب آن كارفرمای‏ بزرگ به صورت تفضل و بخشش انجام گيرد ، پس چرا اين تفضل بدون صرف‏ مقداری انرژی كار به او داده نمی‏شود ، مساله‏ای است كه برای اينچنين‏
عابدهائی هرگز مطرح نيست .

از نظر اينگونه افراد تار و پود عبادت همين اعمال بدنی و حركات‏ محسوس ظاهری است كه به وسيله زبان و ساير اعضاء بدن صورت می‏گيرد .

اين يك نوع تلقی است از عبادت كه البته عاميانه و جاهلانه است ، و به تعبير بوعلی در نمط نهم اشارات ، خدانشناسانه است و تنها از مردم‏ عامی و قاصر پذيرفته است .

تلقی ديگر از عبادت ، تلقی عارفانه است ، برحسب اين تلقی ، مساله‏ كارگر و كارفرما و مزد به شكلی كه ميان كارگر و كارفرما متداول است مطرح‏ نيست و نمی‏تواند مطرح باشد . بر حسب اين تلقی ، عبادت نردبان قرب‏ است ، معراج انسان است ، تعالی روان  است ، پرواز روح است به سوی كانون نامرئی هستی ، پرورش استعدادهای‏ روحی و ورزش نيروهای ملكوتی انسانی است ، پيروزی روح بر بدن است ، عاليترين عكس العمل سپاسگزارانه انسان است از پديد آورنده خلقت ،
اظهار شيفتگی و عشق انسان است به كامل مطلق و جميل علی الاطلاق ، و بالاخره‏ سلوك و سير الی الله است .

برحسب اين تلقی ، عبادت پيكری دارد و روحی ، ظاهری دارد و معينی ، آنچه بوسيله زبان و ساير اعضاء بدن انجام می‏شود پيكره و قالب و ظاهر عبادت است ، روح و معنی عبادت چيز ديگر است ، روح عبادت وابستگی‏ كامل دارد به مفهومی كه عابد از عبادت دارد و به نوع تلقی او از عبادت‏ و به انگيزه‏ای كه او را به عبادت برانگيخته است و به بهره و حظی كه از عبادت عملا می‏برد و اينكه عبادت تا چه اندازه سلوك الی الله و گام‏ برداشتن در بساط قرب باشد .

تلقی نهج البلاغه از عبادت

تلقی نهج البلاغه از عبادت چگونه است ؟ تلقی نهج البلاغه از عبادت ، تلقی عارفانه است ، بلكه سرچشمه و الهام بخش تلقی‏های عارفانه از عبادتها در جهان اسلام ، پس از قرآن مجيد و سنت رسول اكرم ، كلمات علی‏ و عبادتهای عارفانه علی است .

چنانكه می‏دانيم ، يكی از وجهه‏های عالی و دور پرواز ادبيات اسلامی ، چه‏ در عربی و چه در فارسی ، وجهه روابط عابدانه و عاشقانه انسان است با ذات احديت . انديشه‏های نازك و ظريفی به عنوان خطابه ، دعا ، تمثيل ، كنايه ، به صورت نثر و يا نظم در اين زمينه به وجود آمده است كه راستی تحسين آميز و اعجاب انگيز است . با مقايسه با انديشه‏های ما قبل اسلام در قلمرو كشورهای اسلامی می‏توان‏ نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: